Neden domates ?

Her ülkede oldugu gibi Fransa'da da en çok tûketilen ürün oldugu için NOVAGRIM her sene Ttürkiye'den 3 500 ila 4 000 ton arasi domates ithal etmektedir.

NOVAGRIM geçtigimiz yirmi senede yaptigi çalismalar neticesinde Türkiye'de de en çok ihraç edilen tarim ürünü olan domatesi kendi markasi altinda Fransiz tüketicilerine tanitmis ve kabul ettirmistir. Türkiye'de domates ihracati ve domates üretimi dalllarinda el ele çalistigi Türk üreticileri, mühendisleri ve firmalariyla Türkiye domates ihracati konusunda Fransa'da kisa zamanda taninan bir isim haline gelen firmamiz Türkiye'deki domates üretimi çalismalarini 1999 yilindan çok daha önce SERA , FISER, Dr GREEN ve SEREX markalariyla baslatarak Tokat, Antalya, Canakkale bölgeleri dahil olmak üzere domates ekimi yapilmayan birçok bölgede domates ekimi çalismalarini tohumdan fidana , fidandan hasata, paketleme ve ihracata kadar basariyla yapmis ve Türk firmalari ve mühendisleriyle Tükiye'de en iyi domates ihracati yapan bir ekip yetistirmis ve olusan bu ekiple birçok Avrupa ülkesine önemli miktarlarda domates ihracati gerçeklestirererk Türkiye domates ihracati dalinda en önemli kurumlardan biri durumuna gelmistir. Türkiye'den gerçeklestirdigi domates ihracatinin yanisira NOVAGRIM Türk sera ve yayla domatesini Avrupa'ya tanitmis ve ayni zamanda domates ithalati dalinda Fransa'da da aranan bir marka olmustur.

NOVAGRIM sonbahar dönemlerinde pazarladigi Türkiye yayla domatesiyle bile Paris pazarindaki ithal domatesin %25lik bir bölümünü gerçeklestirerek Paris-Rungis halinde önemli bir ithalatçi firma durumuna gelmistir.

Ayni dönemlerde Ispanyol domatesi %33 lik pazar payi ile birinci sirayi alirken , Fas domatesi %28 lik pazar payi ile ithal domateste ikinci sirayi almistir. Üçüncü sirayi NOVAGRIM'in Türk domatesi almistir. Ôrnegin 2005 sezonunda üçüncü sirayi alan Polonya , 2006 yilinda dördüncü siraya yerlesmistir.

2007 yilinda Paris -Rungis Toptanci halinde islem gören toplam 74 000 ton domatesin 48 000 tonunu ithal domatesler olusturmustur.Ithal domateste Fas ilk sirayi (14 250 ton) ve Ispanya ikinci sirayi (12 500 ton) almistir. Bu tarihten 10 sene öncesine kadar Türkiye de sofralik ve Avrupa kalitesinde domates bile yetistirildigini bilmeyen firmalar geçtigimiz yirmi sene içinde yaptigimiz ciddi çalismalar sonucu hem Türkiye domatesini tanidi hem de diger Türk ürünlerine ilgi göstermeye basladi.

Nitekim, 2007 Ekim ve Kasim aylarinda Türkiye'nin Rusya domates ihracati , Ukrayna domates ihracatinda oldugu gibi normalin üstünde fiatlara ulasinca Ukrayna'li toptancilar Türk domatesinin çok pahali oldugunu ve fiatlar düsmedikçe bu ürünü Türliye'den ithal etmeyeceklerini belirtmislerdir. Diger yandan ise Rusya ile Cin arasinda yapilan sözlesmelere göre 2008 yilindan itibaren Cin Cumhuriyeti Sovyet topraklarinda Sera yapimina baslayacak ve bu seralarda domates dahil olmak üzere diger birçok sera ürününün üretimine baslayacaktir. Son senelerde yaptiklari calismalar sonucunda da artik Ispanya , Fas, Italya, Israil, Polonya gibi ulkeler de bu ülkelere ve ayrica Macaristan, Romanya, Beyaz Rusya, Moldova, gibi ülkelere yüklü miktarlarda domates ihraç etmeye baslamislardir.

Örnegin 2007 Kasim ayi son haftasinda Sovyet piyasasina giren yüklü miktarlardaki Fas domatesi iki ülke arasi mesafesinin uzunluguna ragmen Türk domatesinden daha ucuza islem görmüstür. Fas domates üretiminin %80 lik kismini ihraç eden bir ülke oldugu için bu ülkelerde de yer etmek için israr edecektir. Türkiye ise su anda ayni konumda olmadigindan dolayi , mutlaka maaliyetlerini düsürmek, hükümetten daha fazla tesvik istemek ve daha verimli ve kaliteli yeni domates varyeteleri gelistirme yoluna gitmek zorundadir. Bunun yanisira Türkiye domates üreticileri kendilerine yeni ve degisik pazarlarda da pazar payi hazirlamak için simdiden harekete geçmelidirler.

Son senelerde yaptiklari çalismalar sonucu Rusya domates ihracati ve Balkan ülkeleri domates ihracati konularinda Türkiye'ye ile rekabete girmeye baslayan Fas, Ispanya, Polonya , Italya, Hollanda, Misir ve Israil gibi ülkeler daha degisik, verimli, dayanikli ve kaliteli domates varyeteleri yatistirmek için yatirimlar yapip ve sonuçlar almaya baslarken Türkiye bu konuda hala eski varyetelerle çalismaya devam etmektedir. Türkiye domates ihracatinda kendisine Yunanistan,Romanya, Macaristan, Ukrayna, Arnavutluk, Makedonya, Sirbistan, Rusya ve Moldova disinda da yeni pazarlar bulmaya baslamasi gerekecektir ( Irlanda, Norveç, Isveç, Finlandiya, Danimarka, Japonya,... ). Aksi takdirde diger ülkelerin yogun çabalari ve aldiklari tesvikler karsisisnda bu ülkelerle rekabet edemeyecek ve güçsüz kalacaktir.

Bütün bunlarin disinda, ve acil olarak, Türkiye'de bilahassa yogun olarak üretimi ve ihracati yapilan ürünler için kullanilan bütün ilaçlarin organik üretimde kullanilan ilaçlarla ayni seviyeye getirilmesi sarttir. Bilahare (önümüzdeki 10 yil içerisinde)Türk çiftçisinin su anda ürettigi tarim ürünlerinin de önemli bir kismini organik tarima dönüstürererek hem iç piyasada hem de dis piyasada gittikçe artan talebe karsilik veren ülkelerin arasinda kendisine yer etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde su anda ellerinde bulunan mevcut olan pazarlar da kisa süre içerisinde Türk ürünlerine kapilarini kapatacaklardir. Ayrica daha yukarida bahsettigimiz bütün ülkelerin disinda Cezayir, Cin, Viyetnam, Hindistan, Pakistan, Etyopya ve Misir gibi ülkeler bile bugün Avrupa'da yasayan 400 milyon tüketiciye ihracat yapabilmek için belli bir süredir EUREPGAP ya da GLOBALGAP sertifikalarini almislar ve almaya da devam etmektedirler. Yakin bir zamanda , bu sertifikalara sahip olmayan üreticiler Avrupa dahil , baska birçok ülkeye Türkiye'den ihracat yapamayacaktir. Bu yüzden bütün Türk çiftçilerinin çok ivedi bir sekilde bu sertifikalara sahip olmak için kollari sivamalari gerekmektedir.

Ayrica, ülkelerinde ekilecek toprak kalmayan Hindistan,Israil,Cin ve diger bazi ülkeler Etyopya hükümetinden 50-60 senelegine, bir hektarina yillik 3 euro kira ödeyerek verimli araziler kiralayip üretime geçmis durumdadirlar zira bu ülkeler önümüzdeki yillarda kendi topraklarinda üretecekleri ürünlerle kendi vatadaslarina bile mal yetisteremeyecek duruma geleceklerdir. Ayrica,Subat 2010 itibariyle Etyopya'da çalisan tarla iscileri ayda 15-20 YTL maasla çalismaktadir.

Fransa ise ( Ingiltere, Almanya, Irlanda, Norveç, Isveç, Danimarka gibi diger bazi bati Avrupa ülkeleri gibi ) , artan isçilik maliyetleri, su kitligi ve enerji kaynaklarinin pahalanmasi gibi sebeplerden dolayi Türkiye domates üreticileri icin de gelecekte önemli bir pazar teskil eden bir ülke olmaya devam edecektir.

Türkiye ise 10 000 000 ton üzerinde domates üreterek Avrupa domates üreticisi ülkeleri içinde birinci siraya yerlesmistir. Türkiye'nin arkasinda kalan Italya ise 6-7 milyon ton domates üretmektedir. Bu iki ülkeyi sirayla Ispanya, Yunanistan, Portekiz, Fransa, Hollanda, Romanya, Polonya ve Belçika takip ederken Ispanya ve Yunanistan disindaki ülkeler domates üretiminde 1 milyon tona bile ulasamamislardir. Bütün bunlara ragmen Türkiye domatesinin çok az bir kismini ihraç etmek durumundadir. Bu da birçok alt yapi eksiklikleri ve devlet tesviklerindeki yanlisliklar yüzündendir. 700 000 ton domates üreten Hollanda bile Turkiye'den daha fazla domates ihracati yapmaktadir. Sayet Türkiye'de tarim sektöründe ciddi bir yapilasma gerçeklestirebilirse Türkiye hem Rus Federasyno'nun , hem diger komsu ülkelerin hem de bütün Avrupa'nin sebze ve meyve ihtiyacini karsilayabilecek kapasitede bir ülkedir.

2008 yilinda ise Paris Rungis Sebze halinde toplam 71 000 ton domates islem görmüstür. Bu dönemde Paris Sebze halinde islem gören domateslerin 23 000 tonu Fransiz domateslerinden olusurken 48 000 tonu da ithal domateslerden olusmustur. Bu ithal domateslerin 14 000 tonu Ispanyol domatesinden olusurken 12 000 tonu Fas domatesinden olusmustur.Ithal domateste Ispanya yine ilk sirayi alirken diger ülkelerden ( Hollanda, Belçika, Portekiz, Italya, Polonya....) gelen ithal domatesler de 22 000 ton civarinda kalmistir.

2008 yilinda Türkiye 480 000 ton domates ihracati gerçeklestirirken bu ihracat rakkami 2007 yilina göre % 27 miktarinda artis göstermistir. Türkiye'nin 2008 sezonunda en çok ihracat yaptigi ülkeler de Rus Federasyonu, Iran, Irak, Ukrayna, Makedonya, Arnavutluk, Suudi Arabistan, Almanya, Azerbaycan, Gürcistan, Romanya, Macaristan, Polonya, Sirbistan Karadag, Moldova, Belarus, Yunanistan, Bosna-Hersek, Cek Cumhuriyeti, Litvanya gibi ülkeler olurken Estonya, Letonya gibi domates ithal eden ülkelerle isbirligi hizlanmistir. Bilhassa Rusya domates ihracati Türk ihracatçilarinin en önde gelen çalismalarini teskil etmektedir. Bu ayni önemde Türkiye'nin daha önceki senelerde daha çok ihracat yaptigi Avrupa ülkelerinden Ingiltere, Isviçre, Avusturya, Irlanda, Fransa, Ispanya, Italya gibi ülkelere ihracatlar düsmüs ve ayni zamanda Türkiye ile ithalat ihracat iliskilerine baslayan Iskandinav ülkelerinden Isveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya'ya çok az domates ihrac edilmistir.Rus Federasyonu domates ve diger sebze ve meyve ithalatlarinda Türkiye'nin en önemli müsterisi durumuna gelmistir zira Türk üreticileri ve ihracatçilari Rusya'ya 2008 yilinda 756 000 ton ürün ihrac etmistir. Ayni yil Türkiye 'den sebze meyve ithalatlarinda Rusya'yi Irak ( 234 000 ton) , Ukrayna ( 202 000 ton ) ve Bulgaristan ( 170 000 ton ) takip etmislerdir. Rusya domates ihracati ise ( gerekli alt yapilar saglanabildigi takdirde ) daha da artabilecektir.

2009 yilinda Türkiye domates ihracati 560 000 tonu geçmis ve 2008 yilina göre % 17 lik bir artis kaydedilmistir. Bu dönemde da yine Fransa domates ithalat rakkamlari bir önceki seneye göre daha düsük kalmis ve Türkiye sera domatesi üreticileri ve ihracatçilari daha çok Rus Federasyonu, Bulgaristan, Azerbaycan, Gürcistan,Moldova, Belarus, Ukrayna,Polonya,Yunanistan, Slovakya, Macaristan, Arnavutluk, Makedonya, Sirbistan - Karadag, Bosna - Hersek, Hirvatistan, Almanya gibi ülkelere domates ihrac ederken çok az miktarlarda Hollanda,Fransa ve Ingiltere gibi ülkelere domates sevkiyati yapmistir. T.C Devlet Istatistik Enstitüsü ve Antalya Ihracatçilar Birligi istatistiklerine göre de Mersin, Tokat , Dogu ve Güneydogu Anadolu yayla domatesleri de yine öncelikle bu ülkelere ihrac edilmistir. Rus Federasyonu 2009 yilinda'da Türkiye'den en çok sebze , meyve ve narenciye ithal eden ülke olarak birinci ithalatçi ülke sirasini korurken bir yil öncesi ithalatlarina nazaran % 10 gibi bir artis ile 830 000 ton ürün ithal etmistir. 2009 yilinda en çok ihracat yapilan bu ülkeyi sirasiyla Irak ( 384 000 ton ) , Bulgaristan ( 270 000 ton ) ve Ukrayna ( 221 000 ton) takip etmistir. 20009 yilnda Türkiye iharacatlarinda en büyük artisi Irak ( +60% ) , Bulgaristan ( +58 % ) ve Suudi Arabistan ( +42%) gibi ülkelerde yapmistir . Bütün bu ihracat rakkamalarina ragmen Türkiye yine de üretim miktarlarinin anca %5 gibi bir kismini ihrac edebilmektedir.

2009 yili Aralik ayi sonu itibariyla Fransa Paris Rungis sebze meyve toptanci halinde islem gören domates 69 500 ton olarak belirlenmistir. Bu tonajin da 50 000 tonu ithal domateslerden olusmustur. Bu dönemde de Türkiye'nin en çok ihracat gerçeklestirdigi ilk 20 ülke içinde bir tane Bati avrupa ülkesi yoktur. 2008 ve daha önceki senelerde de ( 2001-2003-2005 ) oldugu gibi Rus Federasyonu herhangi bir ilaç kalintisini öne sürüp sinirlari, geçici bir süre için bile olsa bile ,kapattigi takdirde Türk çiftçisinin elinde hazirlanmis olan milyonlarca ton ürün alici bulamamakta ve fiatlar yerle bir olmakta ve birçok üreticin veya ihracatçi kurulusun batma durumuna gelmesine sebep vermektedir. Zaten bu ülkeler Türkiye'den ürün analizi ve laboratuar sonuçlari istemesi halinde Türkiye'de maalesef o kadar ürünü tahlil edip kisa sürede sonuç verecek bir laboratuar alt yapisi da yoktur. Bu yüzeden üreticinin eli kolu baglanmaktadir. Bu sorunun çözümü de yine ivedi olarak alt yapi eksikliklerini gidermektir. Bütün bu alt yapi eksiklikleri de giderilmezse önümüzdeki on sene içinde Türkiye kendi üretebildigi ürünleri bile ithal etme durumuyla karsi karsiya kalabilecektir. Böyle bir durum ise öncelikle Türkiye'nin mevcut pazarlarini ele geçirmeye çalisan Bati Avrupa, Amerika,Güney Amerika, Israil ve Güney Afrika gibi ülkelerin isine gelecek ve bu ülkelerin ihracatlarini daha da kolaylastiracak ve girdilerinin yükselmesine de vesile olacaktir.

2010 Subat ayi sonunda Ispanya ve Fas gibi ülkelerdeki kötü hava sartlari bu ülkelerden Fransa'ya ihrac edilen domates miktarlarinin düsmesine ve fiatlarin artmasina sebep olmustur. Bu dönemde ( Subat,Mart ve Nisan 2010 ) Türk sera domatesleri degisik markalar altinda Hollandali firmalar tarafindan degisik Fransiz, Alman ve Ingiliz pazarlarina az miktarlarda sokulabilmistir ama bu firmalarin pazarlara soktugu Türk domatesleri gereken fiatlara ulasamamislardir.Ôrnegin bu dönemde piyasalardaki kötü kaliteli Ispanyol domatesleri kilosu 3.80-4.00 euro arasi perakende satis fiatlari yaparken Türk domesleri 2.50-3.00 euro arasi perakende satis fiatlarinda kalmistir. Bunun temel sebebi ise bu markalarin düzenli olarak Fransa pazarina gelmemelerinde yatmaktadir ( hatta bu markalarin bazilari ilk defa bu sene Fransiz pazarlarinda görülmüstür) ve bu pazarlama sistemi kisa görüslü bir pazarlama mantigindan dogmaktadir . Sayet Türkiye hem su anda ihracat yaptigi ülkeler ile ilsikilerini gelistirip hem de Bati Avrupa ülkelerine iharacat yapip ayni zamanda bu ülkelerde söz sahibi olmak istiyorsa ciddi olarak Bati Avrupa'daki rakiplerinin önüne geçecek yollar aramalaidir. Türkiye bu potansiyele sahiptir ve Bati Avrupa ülkeleri bunun bilincindedir.

2010 Haziran ayi basinda da Rusya domates ihracat rakkamlari düsmüs ve Ukrayna domates ihracat iliskileri Ukrayna hükümeti tarafindan durdurulmustur. Rusya domates ihracat sezonu ne kadar Türk ihracatcilari için önemli olsa de Ukrayna domates ihracat dönemerinde de oldugu gibi ilaç kalintisi ya da domates virüsü ve güvesi gibi bahaneler ile sevkiyatlar durdurulunca üretici ya da ihracatçi firmalar zor durumda kalmaktadirlar.   2010 yilinda Paris Rungis sebze halinde islem gören toplam domates miktari da 63 594 ton olmustur.

Ümit ÖZÜÏSCÏ  

NOVAGRIM 

umit@novagrim.com

2010 Subat ayi sonunda Ispanya ve Fas'da yasanan kötü hava sartlari ve yogun yagmurlar yüzünden bu ülkelerden Fransa'ya ihrac edilen domates miktarlari düsmüs ve fiatlarin artmasina sebep olmustur. Bu dönemde ( Subat, Mart ve Nisan 2010 ) Türk sera domatesleri degisik markalar altinda Hollandali firmalar tarafindan degisik Fransiz, Alman ve Ingiliz pazarlarina az miktarlarda sokulabilmelerine ragmen gereken fiatlara satilamamislardir. Bunun da sebebi Türk üreticilerin son senelerde bu Avrupa pazarlarini ihmal etmesidir zira son 4-5 yildir bu pazarlara düzenli sevkiyat yapilsaydi bu dönemde domatesler çok daha yüksek fiatlara satilabilir ve Türk üreticileri de bu vesileyle gelirlerini biraz daha artirmis olabilirlerdi. 

Bu olaydan 7 sene önce de Türkiye'den getirdigimiz yayla domatesleri üç ay boyunca maliyetlerin 10 misline satilmisti. 

2010 yilinda Paris Rungis Meyve Sebze halinde islem gören toplam domates miktari da 63 594 ton olmustur ( Fransiz ve ithal domates toplamdir ).

"Fiatlar" sayfamizda belirtilen toptan fiatlar NOVAGRIM'in ithal ettigi yas sebze ve meyvelerin yanisira Fransiz çiftçilerin ürünlerini ve toptanci ya da ithalatçi firmalarin degisik ülkelerden ithal ettigi yaş sebze ve meyve ürünlerini kapsamaktadir.Mevsimlere göre bu ürünlerin ithal edildigi ülkeler ise Almanya, Fas, Belçika, Hollanda, İspanya, İsrail, İtalya, Polonya, Portekiz, Tunus ve Türkiye, gibi ülkelerdir.